Van wortel en stok naar intrinsieke motivatie

Veel organisaties zitten in een voortdurende managementcrisis, omdat zij nog altijd de wortel en de stok hanteren om de productiviteit van medewerkers te vergroten zonder dat dit een duurzaam resultaat oplevert. Denk bijvoorbeeld aan de beknellende KPI structuren met bijbehorende promotie-, demotie, en bonusincentives die veel leidinggevenden en medewerkers in hun greep houden.

Gebukt onder het KPI-juk bevinden organisaties en medewerkers veelal in een overlevingssmodus met alle gevolgen van dien: stress en burn-out, uitwassen van hebzucht, het onbenutten van menselijk kapitaal en potentieel, en het afdrijven van de oorspronkelijke organisatiedoelen. Volg de media en je vraagt je geregeld af wat ook alweer het bestaansrecht is van financiële, onderwijs- en zorginstellingen.

Kern van het probleem is dat belonen en straffen, niet, kortstondig of zelfs averechts werkt bij niet-routine taken die denkkracht en creativiteit vragen. Onderzoek wijst uit, zoals uitvoerig beschreven in ‚Drive’ van Daniel Pink, dat niet-tastbare beloningen, zoals, waardering, positieve feedback en betekenisvolle informatie werken vaak beter dan geld en trofeeën.

Het start met het bewustzijn van het feit dat intrinsieke motivatie vanuit de taak en context meer positieve impact heeft dan extrinsieke motivatie via beloning en straf. Beloningen voor een taak werken kortstondig of averechts door focus op de beloning met als gevolg korte termijn denken; Intrinsieke motivatie vanuit de taak is duurzaam en stimuleert lange termijn denken. Dit betekent niet dat geld geheel onbelangrijk is. Het ontbreken van een redelijke beloning voor de inspanning kan wel degelijk een dissatisfier zijn, maar diepe intrinsieke motivatie is vele malen belangrijker.

Diepe motivatie, productiviteit en geluk vloeit voort uit autonomie, meesterschap/uitdaging en de relatie met een relevant dieper doel (purpose).

• Denk in termen van autonomie, niet in termen van controle. Autonomie leidt tot betrokkenheid, controle tot compliance. Stimuleer zelfsturing en stuur op resultaat en niet op de wijze waarop. Gebruik niet-controlerende taal: ‘denk eens over’ of ‚overweeg’ ipv. ‚moeten’. Wees beschikbaar om medewerkers te helpen, maar zit hen niet in de weg of op de huid.
• Stimuleer en faciliteer de ontwikkeling van meesterschap. Door mensen te faciliteren door het aanbieden van opleidingen, trainingen en coaching. En door on-the-job de ruimte te geven voor experimenteren en professionaliseren zowel individueel als in teamverband.
• Creëer urgentie en betekenis. En betrek medewerkers bij het bepalen van het doel. Mensen willen betekenisvol zijn. Door de taak een context te geven die vraagt om uitdaging en een bijdrage aan een dieper en gemeenschappelijk doel zal de intrinsieke motivatie toenemen. Dit is iets anders dan deadlines verordeneren ten dienste van een vaag geformuleerd missiestatement of organisatiedoel.

Helaas moet ik constateren dat in de vele – met name grote – organisaties waarin ik werk of gewerkt heb de bestaande structuren en management deze drie aspecten van intrinsieke motivatie eerder tegenwerken dan stimuleren met alle gevolgen van dien. Ik zie talentvolle leidinggevenden en professionals omvallen en afbranden. Of zij kiezen eieren voor hun geld en verlaten moegestreden de organisatie. Natuurlijk is dit niet alleen te wijten aan destructief (hoger) management. Door persoonlijk en professioneel leiderschap te vergroten kan zelfregie en de cirkel van invloed groter worden en wordt voorkomen dat de slachtofferrol wordt aangenomen.

Kortom, leiderschap vanuit de basisaanname dat intrinsieke motivatie beter en duurzamer werkt voor productiviteit en geluk op de werkplek leidt tot een systeem dat uitgaat van vertrouwen en ondersteuning in plaats van angst en controle. Met als gevolg dat er ruimte ontstaat voor bloeiende organisaties met stralende mensen die hun talenten verbinden aan een gemeenschappelijk doel. Met meer resultaat, minder moeite en meer vrijheid. Hoe zou dat zijn?

Lees ook het gratis e-book ‘Geluk op de werkplek- tien tips’ om vanuit intrinsieke motivatie en zelfregie jouw professioneel en persoonlijk leiderschap te vergroten.