Herken je ze? Mensen die geneigd zijn al hun problemen - en niet zelden ook die van anderen - zelf op te lossen. Vaak door harder te werken wanneer het tegenzit, aapjes op hun schouder te houden/nemen in plaats van deze terug te leggen waar deze horen en krampachtig controle proberen te houden. Dit alles ten koste van hun eigen energieniveau en gezondheid.
Wat verhelderend werkt - soms ook confronterend - is bewust te worden dat dit hardnekkige patroon vaak te herleiden is naar overlevering van normen en waarden en overlevingsmechanismen van vroeger. Bijvoorbeeld, wanneer je als kind van je ouders hebt meegekregen dat als je hard werkt je er wel komt. Ik kan hier zelf over meepraten, want ik herinner nog goed dat mijn ouders - als migranten uit het Verre Oosten vlak voor mijn geboorte - mij hebben meegeven dat ik net iets beter moet presteren dan de gemiddelde Nederlander om gezien te worden. Dit heeft zeker een groot deel van mijn leven beïnvloed, totdat ik tot het inzicht kwam dat dit harde werken soms ten koste van mijn eigen wil en gezondheid ging en ik als volwassene meer mag vertrouwen op mijn eigen talenten en kwaliteiten, en dus mij minder hoef te bewijzen. Waardoor ik meer rust, ruimte en vertrouwen ervaar.
Ook komt het geregeld voor dat kinderen tijdens hun jeugd geen ruimte hadden om hun eigen (emotionele) behoeften te uiten of delen. Met als gevolg dat gevoelens en emoties worden opgekropt en problemen zelf opgelost. Ze hebben niet geleerd om hulp te vragen. Deze ruimte was er immers vroeger als kind niet… Bijvoorbeeld, doordat je ouders - zoals velen van hun generatie - niet gewend zijn om over gevoelens te praten of doordat er door veelvuldige ruzies binnen het gezin of zorgbehoevende gezinsleden de aandacht naar anderen gingen en je niet lastig wilde zijn.
Als kind heb je geen keus, maar als volwassene wel! Het vraagt je wel om bewust te zijn van het patroon, omdat je alleen dan dit kan doorbreken. Realiseer je ook dat jouw patroon je veel gebracht heeft en soms ook nog steeds brengt. Het zelf oplossen en harde werken heeft jou zelfstandig gemaakt en de resultaten doen behalen waar je trots op mag zijn. Alleen komt er een moment dat de keerzijde groter wordt dan de baten. Het kost je namelijk veel energie, je kropt gevoelens op die in het onderbewuste blijven doorsudderen en je ontneemt jezelf de kans om door anderen geholpen te worden. Met mogelijk een betere oplossing waar jij in je eentje niet opgekomen was. En waarbij je zelf minder hard hoeft te werken. Hoe mooi is dat...
Asha (niet haar echte naam) kwam via een aanbeveling van een collega bij mij binnen. Aan alles was te merken dat zij moe en uitgeput was. In het intakegesprek vertelde zij dat ze al vijf jaar een ‘hijgerig' opgejut gevoel ervaart en eigenlijk aan het overleven was. Asha is een gewaardeerd docent in het hoger onderwijs en wordt daarom ook voor veel (extra) taken gevraagd. Haar valkuil is dat ze geen NEE kan zeggen en net zo lang doorwerkt totdat ze toch alles af heeft. Zelfs ten koste van de avonden, weekenden en vakanties. Op zich weet ze dat dit niet goed voor haar is, maar ze weet en kan niet beter. Nee zeggen en om hulp vragen zit gewoonweg niet in haar vocabulaire. In de eerste sessie werd ze geconfronteerd met haar uitputtend patroon en was het voor haar een eyeopener dat dit was ontstaan vanuit haar culturele achtergrond en opvoeding. En werd ze bewust van alle voor- en nadelen van dit gedrag. Aan het eind van de sessie voelde ze de urgentie om het patroon te doorbreken. Als huiswerk kreeg ze mee om met haar leidinggevende in gesprek te gaan en een hulpvraag te stellen. In de tweede sessie gaf Asha aan dat ze het gesprek had gevoerd. Ze had het moeilijk gevonden om haar gevoel te benoemen, omdat ze normaliter alleen feitelijk en inhoudelijk communiceert. Maar uiteindelijk ervaarde ze het als een opluchting, zeker omdat de leidinggevende zich begrijpend en behulpzaam opstelde. Vanaf dat moment ging het snel. Asha is een snelle ‘leerling’ en haar kracht is dat ze niet bang is om buiten haar comfortzone te experimenteren wanneer ze weet wat ze anders kan doen. In plaats van haar takenpakket braaf te accepteren is ze nu in gesprek gegaan om die taken naar haar toe te trekken die haar energie geven en nee te zeggen tegen activiteiten die haar energie kosten. Met als resultaat dat ze helemaal zichtbaar is opgebloeid in slechts twee sessies. Zo mooi om haar transformatie te zien van een uitgeputte overlever naar een energiek en gepassioneerd persoon en professional, die ervoor gekozen heeft te werken en leven vanuit het hart en eigen potentieel...
In mijn praktijk leer ik mijn coachees hun patroon te doorbreken door ze eerst te herkennen. En vervolgens ze te laten experimenteren met nieuw gedrag na het nemen van een time-out wanneer het patroon zich weer aandient.
- Herken het patroon via terugkerende gedachten (bijv. 'ik moet dit zelf fixen’, ‘gewoon doorzetten') of gevoelens (bijv. spanning in buik, druk op de borst, dichtknijpende keel) en neem een (innerlijke) time-out. Wees op dat moment bewust dat bijbehorende emoties als irritatie, boosheid, angst en verdriet niet alleen toe te wijzen zijn aan de situatie in het hier en nu, maar voor een (over)groot deel aan iets van vroeger. Wanneer jij jezelf vanuit een volwassen positie dat vroeger-deel een plek kan geven, bijv. door jezelf te realiseren dat je nu niet meer hoeft te bewijzen, dat het niet jouw verantwoordelijkheid is of dat er nu wel ruimte is om je behoeften of gevoelens te uiten, dan heb je nog maar met een substantieel kleinere emotie te dealen. En daarin ben je mogelijk wel in staat ander gedrag te vertonen dan hard werken en alles zelf oplossen. En dat is ook eerlijker tegenover de persoon waar jij je aan irriteert. Immers een groot deel van deze irritaties heeft mogelijk niet met zijn of haar handelen te maken, maar met jouw gevoeligheid van vroeger die je op hem/haar projecteert.
- Experimenteer met nieuw gedrag. Bijv. met het loslaten van controle en het terugleggen van verantwoordelijkheden en het benoemen van je gevoelens. Wanneer jij benoemt dat een situatie niet ok voelt zal de ander in negen van de tien gevallen vragen wat er niet ok voelt. Waardoor er een dialoog op een andere laag op gang wordt gebracht en het echte probleem getackeld kan worden in plaats van een 'korte termijn fix' van het symptoom. Ook leer ik mijn coachees een effectief dialoog - bijv. met leidinggevende - te voeren vanuit open mind en open hart, waardoor de kans vergroot wordt dat er samen vanuit een ruimte van gedeelde wil ideeën ontstaan die leiden tot een duurzame oplossing waar alle betrokkenen blij van worden.
- Reflecteer regelmatig en koester je succesmomenten. Ervaren dat nieuw gedrag jou iets oplevert en gepercipieerde angst (bijv. voor afwijzing of dat alles misgaat) in de praktijk niet uitkomt zorgen ervoor dat het een volgende keer makkelijker is. Realiseer je ook dat je altijd een tweede kans hebt. Je kunt altijd de volgende dag op een situatie terugkomen waarin je in je valkuil bent gestapt. En alsnog je gevoel uiten dat de keuze van gisteren niet ok voelt bespreekbaar maken.
Kortom, doe-het-zelven heeft zowel een baten als kosten kant. En vraagt om doorbreken van patronen wanneer de business case negatief uit gaat vallen. Om meer rust en ruimte te ervaren, meer je eigen wil te leven en daardoor meer impact én geluk in werk en leven te ervaren. Hoe mooi zou dat zijn…
Ben of ken jij iemand voor wie de business case van grenzeloos hard werken en doe-het-zelven negatief is geworden? Neem contact op om samen te verkennen hoe weer tot een positieve balans te komen ...